نقش آب در اطفای حریق
آب، که 70 درصد زمین و 65 درصد بدن انسان را تشکیل می‌دهد، در سه حالت مایع، جامد و گاز (آب، یخ و بخار آب) موجود است و ویژگی‌های خاصی دارد که آن را برای اطفای حریق بسیار مناسب می‌سازد، از جمله:
- جوشش و انجماد آب
- کشش سطحی بالا
- گرمای تبخیر بالا
- ظرفیت گرمایی ویژه بالا
هرم حریق
چهار عامل اصلی مؤثر در حریق که به هرم حریق معروف‌اند عبارت‌اند از:
- اکسیژن
- سوخت
- گرما
- واکنش زنجیره‌ای
با حذف هر یک از این موارد، حریق متوقف می‌شود.
استفاده از آب برای اطفای حریق
آب یکی از محبوب‌ترین موادی است که برای اطفای حریق در ساختمان‌ها استفاده می‌شود. علاوه بر قطع کردن تأمین اکسیژن، آب با خنک کردن ضلع گرمای هرم، حریق را متوقف می‌کند. با این حال، آب برای اطفای حریق در موارد زیر مناسب نیست:
- تجهیزات برقی، اتاق سرور، کامپیوتر
- آشپزخانه‌های صنعتی (به دلیل واکنش آب با روغن داغ)
- اتاق اسناد مهم (به دلیل خیس شدن و از بین رفتن اسناد)
روش‌های استفاده از آب در اطفای حریق
روش‌های استفاده از آب به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- اتوماتیک: شامل شبکه بارنده (اسپرینکلر و نازل‌های مخصوص)
- دستی: شامل لوله ایستاده (جعبه آتش‌نشانی شامل شلنگ قرقره و رک)
استانداردهای معتبر مانند NFPA 13 برای تجهیزات اتوماتیک و NFPA 14 برای تجهیزات دستی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع شبکه‌های بارنده
- تر (Wet): آب در لوله‌ها آماده است.
- خشک (Dry): هوا یا نیتروژن پشت اسپرینکلرها تحت فشار قرار دارد و پس از شکستن حباب، آب با کمی تأخیر خارج می‌شود.
- ترکیبی (Combined): شامل هر دو سیستم خشک و تر.
- سیلابی (Deluge): در کاربری‌های خاص استفاده شده و پس از اعلان حریق، آب از همه نازل‌ها خارج می‌شود.
- پیش عملگر (Pre Action): ترکیبی از سیستم‌های مختلف برای عملکرد بهینه.
بوستر پمپ آتش‌نشانی
به منظور تأمین آب مورد نیاز برای سیستم‌های اطفای حریق، از پمپ‌های سانتریفیوژ دور ثابت استفاده می‌شود. در موارد خاص، پمپ‌های دور متغیر نیز استفاده می‌شوند. بوستر پمپ‌های آتش‌نشانی شامل چند پمپ موازی برای تأمین دبی حجمی بیشتر هستند و از جوکی پمپ برای جبران نشتی و مصارف جزئی استفاده می‌شود.
نرم‌افزارهای محاسبه هیدرولیک
برای محاسبات سریع‌تر و دقیق‌تر از نرم‌افزارهای محاسبه هیدرولیک مانند پایپ نت و اتواسپرینکلر استفاده می‌شود. این نرم‌افزارها کمک می‌کنند تا محاسبات آبرسانی ساختمان‌ها و هرگونه محاسبات هیدرولیک دیگر به دقت انجام شود.
استانداردهای مربوط به لوله‌کشی و پمپ‌ها
برای سایزینگ لوله‌کشی از روش‌های از پیش تعیین شده یا محاسبات هیدرولیکی استفاده می‌شود. در محاسبات هیدرولیکی از روش‌های هیزین ویلیامز و دارسی ویسباخ استفاده می‌شود. طبق کد NFPA 13 فشار پشت اسپرینکلرها بین نیم تا 12 بار طراحی می‌شود و دبی هر یک با توجه به ضریب k اسپرینکلر مورد نظر محاسبه می‌شود.
لوله ایستاده
لوله‌های ایستاده برای مبارزه دستی با حریق استفاده می‌شوند. استاندارد NFPA 14 سه کلاس برای لوله ایستاده ارائه کرده است که در کشور ما شلنگ لاستیکی نیمه سخت و ایستگاه شیلنگ به کار گرفته می‌شود.
نتیجه‌گیری
آب به عنوان یک ماده اطفای حریق مهم در ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و سیستم‌های هیدرولیک آتش‌نشانی با استانداردهای معتبر جهانی طراحی و اجرا می‌شوند تا در مواقع بروز حریق، عملکرد بهینه‌ای داشته باشند.
